Xã hội nguyên thủy là bước đi đầu tiên của loài người mà dân tộc nào cũng phải trải qua. Với sự phát triển của sức sản xuất, những công xã thị tộc dần dần tan rã, tư hữu xuất hiện và tạo điều kiện cho nhà nước ra đời. Sự ra đời của nhà nước đánh dấu xã hội loài người đã bước vào thời kì cổ đại.
Thời kì cổ đại của xã hội phương Đông và phương Tây không giống nhau. Sự khác nhau đó là do nhiều điều kiện tác động mà mạnh nhất chính là những điều kiện về tự nhiên và kinh tế.
Giai đoạn trung đại với điển hình là quan hệ sản xuất phong kiến đã tạo nên tính đặc sắc của lịch sử. Chế độ phong kiến phân quyền và tập quyền với những tính chất khác nhau đã làm cho lịch sử Đông - Tây thêm nét riêng biệt. Nếu như chế độ phong kiến phương Đông đã tạo nên sự huy hoàng cho thời kì trung đại thì phong kiến phương Tây lại khiến cho xã hội phương Tây lâm vào thời kì “đêm trường trung cổ”.
Những bài học về lịch sử thế giới nguyên thủy, cổ đại và trung đại sẽ giúp học sinh hiểu rõ hơn về những trang sử đầu tiên của xã hội loài người.
Cách ngày nay 30 – 40 vạn năm, ở Việt Nam đã có con người sinh sống. Trải qua hàng chục vạn năm tiến hóa, xã hội nguyên thủy ở Việt Nam dần hình thành, phát triển. Sự ra đời của nhà nước Văn Lang (thế kỉ VII TCN) đã đánh dấu sự tan rã hoàn toàn của chế độ công xã nguyên thủy. Tuy nhiên, ngay từ buổi đầu lập nước, nhân dân ta đã nhiều lần chống lại các cuộc xâm lược của các thế lực phong kiến phương Bắc. Trong suốt 1000 năm Bắc thuộc và chống Bắc thuộc, xã hội Việt Nam đã có sự phân hóa và phát triển nhất định.
Với chiến thắng Bạch Đằng (938), Việt Nam bước vào thời kì xây dựng các nhà nước phong kiến độc lập. Tuy nhiên trong quá trình xây dựng đất nước, nhân dân ta luôn phải chống lại những cuộc xâm lăng từ các thế lực phong kiến bên ngoài. Lịch sử Việt Nam được viết nên bởi những trang sử vẻ vang chống ngoại xâm. Chính vì thế, lòng yêu nước, tinh thần tự cường dân tộc được tôi luyện thành truyền thống yêu nước. Tất cả những thăng trầm, những biến cố đó của lịch sử dân tộc sẽ được trình bày trong phần: “Lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến giữa thế kỉ XIX”.
Những cuộc cách mạng tư sản đã làm “bừng tỉnh” xã hội phương Tây sau một giấc ngủ dài của “đêm trường trung cổ”. Mở đầu ở Hà Lan, cách mạng tư sản nhanh chóng lan rộng sang các nước Âu – Mĩ. Với thắng lợi của các cuộc cách mạng tư sản, chủ nghĩa tư bản đã dần xác lập vị trí thống trị của mình. Cuộc chiến “ai thắng ai” đã kết thúc với sự thắng lợi của chủ nghĩa tư bản. Từ đây, chủ nghĩa tư bản phát triển mạnh mẽ và chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa. Cùng với sự phát triển, trong lòng xã hội tư bản đã hình thành mâu thuẫn gây gắt giữa tư sản và vô sản. Từ đó, những cuộc đấu tranh của công nhân liên tục nổ ra. Phần học này sẽ giúp học sinh giải đáp những vấn đề: bước đi và con đường xác lập địa vị thống trị của chủ nghĩa tư bản.
